MERCANKÖŞKLERİ

Bilimsel İsim Origanum (ya da Marjoram) türleri

Bitki ile İlgili Genel Bilgiler

Ballıbabagiller familyasındandır. Akdeniz havzası

bitkisidir. Çeşitli türleri ülkemizde de Trakya, Marmara, Ege ve Akdeniz

bölgelerinde yabani olarak yetişir. Kayalık ve kurak yerlerde rastlanan, çalı

görünüşlü, hoş kokulu bitkilerdir.

Bu türlerden konumuzla en çok ilgili olanı Yabani mercanköşkü (O.

vulgare)'dür. Güveyotu ya da keklikotu adlarıyla da bilinen bu tür, 25-80 cm.

boylanabilir ve toprağın üzerine yayılarak gelişir. Biber gibi kokan koyu yeşil

renkli yaprakları, haziran ile ekim ayları arasında beyaz ya da pembe renkte

açan çiçekleri vardır. Bol güneşli ya da kısmen gölge yerleri seven bitki,

döktüğü tohumlarıyla çoğalır.

Yabani mercanköşkünün topraküstü kesimlerinde, karvakrol ile timol adlı

maddeleri içeren uçucu yağ, asitler, tanen ve acı esanslar bulunur. Bazı

yerlerde yaprakları kurutulup kekik yerine baharat olarak kullanılır. Ayrıca

bitkinin topraküstü kesimlerinin damıtılmasıyla elde edilen mercanköşkü yağı

da parfümeri ve likör endüstrilerinde kullanılır.

Tedavi ve Kullanım Şekilleri

Yabani mercanköşkünün Tedavi ve Kullanım Şekilleri ve bunlardan yararlanma yöntemleri

şöyle sıralanabilir:

• Uyarıcı ve terleticidir. Soğuk algınlığı ve gribin iyileştirilmesinde yararlı

olur.

• Öksürük ve boğmacanın tedavisinde etkilidir.

• Yatıştırıcıdır.

• Uyarıcı etkisi sindirim sisteminde de görülür: iştah açar. Sindirimi

kolaylaştırıp hazımsızlığı giderir.

• İdrar ve gaz söktürücüdür.

• Peklik vericidir.

• Kadınlarda aybaşı döneminin daha kolay ve rahat geçmesini sağlar.

Bütün bu etkileri sağlamak üzere, yabani mercanköşkünün topraküstü

kesimleri, bitki çiçek açtığında toplanır. Kalın dal ve saplan ayrılıp atılır. Geri

kalan kısımlardan 1 tatlı kaşığı kurumuş ya da taze bitki karışımı 1 bardak

kaynar suyun içine konur. 10-15 dakika demlendirilerek hazırlanan infüzyon,

günde üç kez birer bardak içilir.

• Yabani mercanköşkü iyi bir antiseptiktir. Ağız yangılarına karşı etkilidir.

• Arı ve böcek sokmalarında da yangıyı kesip rahatlatır.

Bu etkilerinden yararlanmak üzere, yukarda tarifi verilen infüzyonla ya da

daha iyisi, 1 tatlı kaşığı dolusu bitkinin suda kaynatılmasıyla hazırlanan

dekoksiyonla ağız iyice çalkalanır. Böcek veya an sokması durumlarında,

sokulan yer aynı dekoksiyonla sıkıca ovuşturulur.

• Ayrıca, yabani mercanköşkü etkili bir yara iyileştiricidir.

• Romatizma ve kas ağrılarında bedeni rahatlatıcı etkisi görülür.

• Özellikle gerginlik durumunda oluşan baş ağrılarında etkili olur.

Bu etkilerinden yararlanmak üzere, piyasada satılan mercanköşkü yağı alınıp

yara ve kesikler bununla yıkanır. Bas ağrısı durumunda şakaklar, romatizma ve

kas ağrılarında şikayetli yerler mercanköşkü yağıyla ovuşturulur.

Diğer mercanköşkü türlerini şöyle özetleyebiliriz:

İzmir kekiği (O. smyrnaeum ya da O. onites) diye adlandırılan tür, Ege ve

Akdeniz bölgelerindeki makiliklerde yaygındır. 40-50 cm. boylanabilen,

çokyıllık bitkidir. Yaprakları oval biçimli, kenarları hafif dişli, yumuşak, tüylü

ve kekiğimsi kokuludur. Nisan-temmuz aylarında çiçek açan bitki, döktüğü

tohumlarıyla çoğalır.

İstanbul ya da Çanakkale kekiği (O. heracleoticum veya O. hirtum) denilen

mercanköşkü türü ise, Trakya, Marmara bölgesi ve Batı Anadolu'da yetişir. 50

cm. kadar boylanabilen çokyıllık bitkidir. Temmuz-Ağustos ayında çiçek açar.

Yaprakları kekiğimsi kokar. Döktüğü tohumlarıyla çoğalır.