KEDİOTU

Bilimsel İsim Valeriana officinalis

Bitki ile İlgili Genel Bilgiler

Kediotugiller familyasının örnek bitkisidir.

Anayurdunun neresi olduğu bilinmeyen kediotunun, dünyanın çeşitli

yerlerinde 150 kadar türü yetişmekte, 10 kadar türü ülkemizde de

görülmektedir. Bunlardan konumuzu en çok ilgilendiren türüne Tıbbi kediotu

(V. officinalis) denilir. Bu tür kediotu 150 cm'ye kadar boylanabilen, çokyıllık

dayanıklı otsu bitkidir. Pek hoş kokmayan kısa rizomu (kökgövdesi) yanlara

doğru saçaklar atar. Yuvarlak kesitli, boydan boya oluklu ve yeşil renkli bir

gövdesi vardır. Bayırturpununkine benzeyen keskin kokulu, koyu yeşil renkli,

kenarları dişli, 5-11 yaprakçıktan oluşan dar ve uzun yaprakları, çiçek

saplarının dibinden sürerler. Hazirandan eylül ayına kadar salkımlar halinde

açan minik çiçekleri itici kokulu, soluk mor-pembe ya da pembemsi beyaz

renklerdedir. Bu çiçeklerin olgunlaşmasıyla ortaya çıkan tohumları 2 mm.

uzunlukta, gözyaşı biçimli, yassı ve açık kahverengidir. Güneşli ya da kısmen

gölgeli yerleri, kum ve kil karışımı gevşek ama bitek toprakları seven bitki,

tohumlarıyla çoğalır.

Tıbbi kediotu bitkisinin rizom ve kök saçaklarında nişasta, şeker ve reçine,

valeryanik asit ve izovaleryanik asit, borneol, pinen ile kampen içeren uçucu

yağ ile gene uçucu alkaloitler bulunur. Bu kökler bazı yerlerde çorba, güveç

yemekleri ve dolma içlerine, bitkinin çeşitli mineraller yönünden zengin

yaprakları da, çürütülüp kompozit gübre yapılan bitkilerin arasına katılır.

Tedavi ve Kullanım Şekilleri

Bedene yararlı etkileri Antik çağlarda da bilinen kediotunun bilimsel adındaki

valere kökü Latince'de "sağlıklı olmak" deyişinden gelir. Tıbbi kediotu Kuzey

Avrupalılar, Çinliler ve Kanada'da yaşayan Kızılderililer tarafından sağlık

hizmetinde kullanılmıştı. Bitkinin bu Tedavi ve Kullanım Şekilleri ve onlardan yararlanma

yöntemleri şöyle özetlenebilir:

• Bedene yararlı bitkiler arasında sinirleri yatıştırıcı etkisi en çok olanlardan

biridir.

• Sinirsel gerginlikleri yok ederken gerginliklerden oluşan endişelilik, aşırı

heyecan, isteri ve nevrasteni durumlarını da yatıştırır.

• Spazm çözücüdür. Bedende oluşan krampları, bağırsaklarda duyulan ani

ağrıları ve aybaşı nedeniyle ortaya çıkan kramp ve sancıları yok eder.

• Sinirsel kökenli baş ağrılarına ve migrene iyi gelir.

• Görme bozukluklarında oluşan baş ağrılarına karşı da etkilidir.

• Aşırı sinirlilik durumundan ortaya çıkan kalp ağrılarını ve çarpıntılarını

geçirir.

• Uyku getiricidir. Özellikle sinirsel kökenli uykusuzluğa karşı iyi bir ilaç

oluşturur. Kişiye doğal uyku olanağı sağlar.

• Gerginlikten ötürü bedende oluşan ağrıları keser.

• Gaz söktürücüdür.

• Nezleye karşı iyileştirici etkisi vardır.

• Romatizma ağrılarını da hafifletir.

Bütün bu önemli etkileri sağlamak üzere tıbbi kediotunun rizom ve kök

saçakları sonbaharın sonlarına doğru bitkinin toprağı kazılarak çıkarılır, iyice

temizlenir ve gölgeli, havadar bir yerde kurutulur. Kurumuş kökler parçalara

ayrılarak 1-2 tatlı kaşığı kuru kök, 1 bardak kaynar su içinde 10-15 dakika

süreyle demlendirilip bir infüzyon elde edilir. Bu infüzyon bedene zararlı

olmadığından, gereksinim duyuldukça birer bardak olarak içilir.

• Kediotu ayrıca akne ve isilik tedavisinde kullanılır.

• Sinirleri ve bedeni yatıştırıcı amaçla hazırlanan banyo suları ya da yüz

yıkama losyonlarına katılır.

Bunun için kediotunun kuru kökleri kaynatılarak bir dekoksiyon elde edilir. Bu

dekoksiyon akne ve isilik şikayetinin olduğu yerlere dıştan uygulanır. Aynı

dekoksiyon banyo ya da yüz yıkama sularına katılır.

Kediotunun köklerinin damıtılmasıyla elde edilen ve piyasada satılan kediotu

esansı da sulandırılarak yukarıda sayılan etkileri elde etmek üzere

kullanılabilir.