ISIRGANLAR

Bilimsel İsim Urtica türleri

Bilinen İsmileri Dolayan diken, Gidişkenotu, Sırganotu

Bitki ile İlgili Genel Bilgiler

Isırgangiller familyasının örnek bitkisidir. Dünyanın

tüm ılıman bölgelerine yayılmış Urtica cinsi 50 kadar bitki türünün ortak adı

Isırgan'dır. Bunlardan 5 türü ülkemizde toprağı nemli olan kırlarda, yol ve tarla

kenarlarında, bahçelerde ve duvar diplerinde sıkça görülür, 1 m. kadar

boylanabilen, üzeri ısırıcı tüylerle kaplı, bir ya da çok-yıllık bitkilerdir.

Yaprakları karşılıklı çapraz dizilişli, kenarları dişli, ucu sivri ve oval

biçimlidir. Yaprak koltuklarından çıkan yeşilimsi renkli, tek eşeyli çiçek

kümeleri yaz başından sonbahar başına kadar açar. Isırganın gövdesi dört köşe

kesitli ve tüylü; kökü rizom gibi çok yayılıcıdır. Bitki, döktüğü minik

tohumlarıyla ya da yayılıcı köklerinin fılizlenmesiyle çoğalır.

Isırgan bitkisinin tüm yüzeyini saran ve değildiğinde insan tenini yakan ısırıcı

tüylerinde formik asit ile tüm bitkide histamin, klorofil, asetilkolin, demir ve C

vitamini bulunur. Bazı yerlerde pazarlarda satılan ısırgan, suda kaynatıldığında

yakıcı etkisini yitirdiği, yararlı ve güçlü bir besin olduğu için haşlanarak

ıspanak gibi pişirilip yenir. Kurutulduğunda iyi bir hayvan yemi olur.

Tedavi ve Kullanım Şekilleri

Büyük ısırgan (U. dioica) ve Küçük ısırgan (U. urens) en sık rastlanan, her

yerde bulunuşu ve kolay uygulanışıyla Tedavi ve Kullanım Şekilleri nden en çok yararlanılan

türleridir. Isırganın Tedavi ve Kullanım Şekilleri ve bunlardan yararlanma yöntemleri şöylece

özetlenebilir:

• Toniktir. Bedeni güçlendirir ve destekler.

• Burun kanamaları ve kadınlarda dölyatağı kanamalarında doku ve damar

büzücü özellikleriyle kanamayı kesici etki yapar.

• İdrar söktürücüdür.

• İştah açıcıdır.

Bu etkilerinden yararlanılmak üzere, ısırgan çiçek açtığında gövde, yaprak ve

çiçekleri hep birlikte toplanarak gölge yerde kurutulur. 1-3 tatlı kaşığı kurumuş

ısırgan karışımı üzerine 1 bardak kaynar su dökülüp 10-15 dakika süreyle

demlendirilerek hazırlanan infüzyon, günde üç kez birer bardak olarak içilir.

• Isırgan, romatizma ve siyatik ağrılarına karşı etkilidir.

• Saç ve tırnakların ana maddesi olan keratini güçlendirerek saç dökülmelerini

ve tırnak kırılmalarını önler.

• Çocuklarda oluşan egzamada ya da sinirsel kökenli cilt rahatsızlıklarında

etkilidir.

Bu durumlarda ısırganın infüzyonu ya da daha iyisi dekoksiyonu kullanılır.

Dekoksiyonun hazırlanması için 3-4 tatlı kaşığı kurumuş ısırgan karışımı

alınır. Kaynama noktasına kadar ısıtılıp sonra kısık ateşte ısıtma işlemi 15

dakika daha sürdürülür. Elde edilen dekoksiyon romatizma ve siyatik ağrılı

yerlere ılık olarak uygulanırken elle ovuşturularak o bölgeye yedirilir. Saç

dökülmelerinde bu dekoksiyonla friksiyon yapılır. Tırnak kırılmalarında

tırnaklar dekoksiyona batırılır. Egzama ve diğer deri şikayetlerinde aynı

dekoksiyon dıştan uygulanır.