ZENCEFİL

Bilimsel İsim Zinciber officinale

Bilinen İsmileri Zencebil

Bitki ile İlgili Genel Bilgiler

Zencefilgiller familyasının örnek bitkisidir.

Anayurdunun Güneydoğu Asya olduğu sanılmakta, günümüzde Hindistan ve

Malezya ile diğer bazı tropikal bölgelerde yetiştirilmektedir. Ülkemizin iklimi

uygun olmadığından Türkiye'de zencefil yetişmez. Yararları Çin ve

Hindistan'da çok eski çağlardan beri bilinen bitki, Avrupa'ya tüccarlar

tarafından getirilip tanıtılmıştır. 120 cm.'ye kadar boylanabilen bitkinin

biryıllık ömrü olan gövdesinin, kamışınkini andıran duruşu vardır. Tarçın

kokusuna benzeyen özel kokulu, 15-20 cm. uzunluktaki sivri uçlu ve mızrak

biçimli yaprakları, gövdeyi saran kılıflardan çıkar. Kozalakları anımsatan

küçük, beyaz ve üzeri mor lekeli çiçekleri pek seyrek açar ve kısır olurlar.

Zencefilin kalın, etli, lifli ve boğum boğum yapılı kökgövdesi (rizomu)

kahverengi sarımsı olup bundan yumrukökler çıkarak çevreye yayılır. Bitki, bu

rizomların bölünüp ekilmesiyle çoğaltılır.

Zencefil zingiberon, zingiberol, fellandron, borneol, sineol sitrali içeren uçucu

yağ ile nişasta, yapışkan bitki sıvısı ve reçine yönünden zengindir. Taze

kökleri sökülüp dilimlenerek bazı Uzakdoğu yemeklerine katılır. Kurutulup

öğütülerek toz haline getirilmiş kökleri ekmek, tatlı, pasta, şarap ve bazı

likörlerin yapımında kullanılır. Ayrıca zencefil tozu, baharat olarak tüketilir.

Tedavi ve Kullanım Şekilleri

Bitkinin tıbbi etkileri ve bunlardan yararlanma yöntemleri şöylece

özetlenebilir:

• Hazımsızlık, mide ve bağırsakların gazlı olması ve karın ağrısı durumlarında

sindirim salgılarını artırır ve gaz söktürücü etkiler yaparak iyileştirici olur.

• Son yapılan araştırma sonuçlarına göre mideyi yatıştırıcı etkileri nedeniyle

yolculuklarda kusma refleksini yok eder ve rahatlama sağlar.

• Kan dolaşımının yetersiz kaldığı durumlarda, özellikle kılcal damarlardaki

dolaşımı hızlandırır.

• Ateşlilik durumunda terlemeyi artırır; bu yararlı terletici etkisiyle soğuk

algınlığıni çabuk iyileştirir.

• Soğuk havalarda bedeni ısıtır, dayanıklılığını artırır.

Bu etkileri sağlamak üzere zencefilin dekoksiyonu kullanılır. Elinizde zencefil

tozu ya da dilimlenmiş kök parçaları varsa bunlardan 1,5 tatlı kaşığı, 1 bardak

su içine konulup önce kaynama noktasına kadar ısıtılır. Sonra, ateş kısılarak

5-10 dakika daha ısıtma sürdürülür. Böylece elde edilen dekoksiyon istendikçe

içilebilir.

• Zencefil boğaz ağrılarını iyileştirir. Bunun için yukarıda hazırlanan

dekoksiyonla derin gargara yapılır.

• Bitki ayrıca fibrozit (lif dokusu iltihabı) ve kas incinmeleri tedavisinde

kullanılır. Bunun için de, aynı dekoksiyon ağrılı yerlere dıştan uygulanırken,

elle hafif hafif ovuşturulur.