SATERLER

Bilimsel İsim Satureja türleri

Bilinen İsmileri Kekikotu, Zater

Bitki ile İlgili Genel Bilgiler

Ballıbabagiller familyasındandır. Anayurdu

bilinmeyen, Güney Avrupa'da ve ülkemizde yabani olarak yetişen, Fransa ve

İspanya'da tarımı yapılan bir ya da genelde çok yıllık bodur çalı tipinde

dayanıklı otsu bitkilerdir. 10-45 cm. kadar boylanabilen saterlerin 14 kadar

türü Anadolu'da görülür. Bunlardan konumuzla ilgili olanları, Dağ sateri (S.

montana) ile Adi sater (S. hortensis)'dir. Bu türlerin dallara ayrılan dört köşe

kesitli, tüylü ve yeşil renkli gövdesi, bitkinin ikinci yılında odunsulaşırken

rengi de kırmızımsılaşır. Hoş kokulu, küçük, şeritsi ve sivri uçlu yapraklarının

üst yüzeyinde aslında yağ bezleri olan kabarık benekler bulunur, iki türü yaz

başından sonbahara kadar açan çift dudaklı görünümdeki çiçekleri beyaz,

pembe, mor ya da kırmızı renklerde olur. Çiçekleri olgunlaşınca, ikiye

bölünmüş gibi görünen uzamış küre biçimli ve kahverengi parlak tohumlar

verir. Bol güneşli yerleri, suyu iyi akıntılı (süzek), alkalik ve kum-kil karışımı

gevşek toprakları seven saterler, döktüğü tohumlarıyla çoğalır.

Saterlere hoş kokusunu veren yapraklarında yüksek oranda bulunan karvakrol

adlı maddedir. Bitki 20 cm. kadar boylanınca kesilip toplanır. Gölge yerlerde

demetler şeklinde bağlanarak asılıp kurutulur. Ezilir, toz haline getirilir ve

baharat olarak kullanılır. Bu toz kimi zaman baharatçı ve aktarlarda yanlış

olarak kekik diye sunulmaktadır.

Tedavi ve Kullanım Şekilleri

Antik çağlardan beri hem baharat hem de afrodizyak olarak bilinip kullanılan

saterlerin Tedavi ve Kullanım Şekilleri ve bunlardan yararlanma yöntemleri şöyle özetlenebilir:

• Uyarıcıdır. Bu etkisiyle mideyi çalıştırır, iştahı açar ve sindirim işlemini

kolaylaştırır. Hazımsızlığı giderir.

• Mide ve bağırsaklardaki aşırı gazı söktürür.

• İdrar söktürücüdür. Kanı ve idrar yollarını temizler.

• Terleticidir. Soğuk algınlığında iyileştirici etkisi görülür.

• Antiseptik (mikrop kırıcı) etkisi de vardır. Bademcik ve boğaz

enfeksiyonlarına iyi gelir.

• Uzun zamanlardan beri afrodizyak (cinsel gücü artırıcı) etkileri bulunduğu

ileri sürülmektedir.

Sayılan bu etkilerinden yararlanmak için, bitki, çiçek açmadan önce kesilip

kurutulur. Kurumuş bitkilerden 1-2 tatlı kaşığı alınıp 1 bardak kaynar suyun

içine konularak ve kabın üstü sıkıca kapatılarak 10-15 dakika demlendirilir.

Böylece elde edilen infüzyondan, günde iki-üç kez birer bardak içilir, iştahı

açması için yemeklerden 15-20 dakika önce alınır. Mikrop kırıcı etkisinden

yararlanmak için bu infüzyonla ya da daha iyisi 1-2 tatlı kaşığı kurumuş

bitkinin 1 bardak suda kaynatılmasıyla elde edilen dekoksiyonla ağızdan derin

gargara yapılır.